İş kazaları ciddi yaralanmalara ve ölüme neden olabilir. Herhangi bir kaza meydana geldiğinde; yaralanan işçi, işçi tazminat ödenekleri alabilir. Bazı durumlarda işçi de şirkete iş kazası manevi tazminat davası açabilir.
Son zamanlarda iş kazası davalarında, manevi tazminata ilişkin çok sayıda mahkeme kararı bulunmaktadır. Bu tazminat türü; yaralanmaları nedeniyle çalışamayan işçiler için geçelidir.
Manevi tazminata hak kazanabilmek için, işçinin manevi yönden zarara uğradığını göstermesi gerekir.
İş Kazası Manevi Tazminatı Nedir?
Bireyin işyerinde travmatik olay yaşamasından sonra ortaya çıkan, psikolojik etkileri tanımlamak için kullanılan manevi tazminat; geçirilen kazanın küçük ya da büyük olmasına bakmaz.
Borçlar Kanunu’na göre manevi tazminat; kişinin bedensel bütünlüğünün zedelenmesiyle birlikte, olayın tüm özellikleri göz önünde bulundurularak, zarar gören kişiye, uygun miktarda para ödenmesini öngörür.
Eğer kişi ağır bedensel zarar görmüş ya da ölüm gerçekleşmişse; zarar gören ya da ölen kişinin yakınları da manevi tazminat talebinde bulunabilir.
Manevi Tazminatının Belirlenmesi
Manevi zarar; parayla kolayca ölçülemeyen zarar türüdür. Bu tür hasar; fiziksel ve duygusal acı ve ıstırabı, hayattan zevk alma kaybını içerebilir. Mahkeme; davaya karar verirken, manevi tazminatı da tazminat unsuru olarak değerlendirebilir.
- Manevi zarara acı ve ıstırap da denebilir. Bu tür hasar kolayca ölçülebilir değildir ve bunu hesaplamak için, belirlenmiş formül yoktur.
- Mahkemenin acı ve ıstırap için tazminata hükmederken, dikkate alacağı bazı faktörler bulunur.
- Manevi tazminatta; uygun nedensellik bağının olması ve hukuka aykırı fiilin aynı anda olması şartı vardır.
Manevi tazminat; kural gereği, kaza geçiren işçi tarafından talep edilebilir ancak, duruma ve şartlara bağlı olarak, kazayı geçiren işçi yakınlarının da manevi tazminat talep etme hakkı bulunuyor.
Ancak işçi yakınlarının tazminat talebinde bulunabilmesi için; mahkeme, somut olayın illiyet bağını araştırır. Kusurluluk hali bu koşulda, somut olayın gerekliliği şartını aramayacaktır.
Manevi Tazminatın Şartları
İşleri nedeniyle yaralanan ya da hastalanan çalışanların talep ettiği manevi tazminat, bazı kural ve şartların oluşması durumunda talep edilebilir.
Manevi tazminat şartları şu şekilde sıralanabilir;
- Yaralanma ya da ölüme sebebiyet verecek fiilin oluşması;
- Gerçekleşen fiil dolayısıyla ölümlü ya da yaralanmalı bir zararın meydana gelmesi;
- Meydana gelen zarar ile gerçekleşen fiil arasında illiyet bağının olması;
- Gerçekleşen fiilin hukuka aykırı durum teşkil etmesi;
- İşçinin ölüm anında oluşan zarara uğramış olması gerekir.
Zarara uğrayan işçinin sağlayacağı şartlar bu şekildedir. Bunun yanında kaza sonrası ölüm oluşmuş ise, kişinin yakınlarının da yerine getirmesi gereken şartlar vardır.
- Zarara uğraşan işçinin cismani şekilde zarara uğraması durumunda, yakınlarında meydana gelen durumlara bakılır. Psikolojinin bozulması gibi durumlara bakılır.
- Gerçekleşen olay sebebiyle eş ya da çocukların ruhsal sağlığı, ağır şekilde zedelenirse, şoka uğrayabilir ve tedavi gerekebilir.
- Tedavinin gerektiği durumlarda illiyet bağına bakılır ve illiyet bağının gerçekleşmesiyle, Borçlar Kanunu 47.maddesi uyarında, işçinin yakınları eş ya da çocukları da manevi tazminat talebinde bulunabilir.
Manevi tazminat hatasız bir sistemdir ve işçilerin yardım almak için, işverenlerinin ihmalkar olduğunu kanıtlamalarına gerek olmadığı anlamına gelir. Ancak yukarıda açıklanan koşulların da sağlanması gerekir.
İş Kazası Manevi Tazminatı Zamanaşımı
İş kazaları farklı birçok şekilde gerçekleşebilir. Bazen iş kazası sonucu bazen de iş sonucu kapılan hastalık sonucu oluşabilir. Kazanın nasıl meydana geldiğine bakılmaksızın, bunun sonucunda yaralanırsanız, tazminat talebinde bulunabilirsiniz.
İş kazalarında maddi ve manevi tazminat davası açma süresi, belirli hak düşürücü süreye tabi değildir. Buna bağlı olarak 6098 sayılı Borçlar Kanunu 146.maddesi uyarınca 10 yıllık zamanaşımı süresi vardır.
Diğer yandan, iş kazası sebebiyle herhangi maluliyet durumunda; maluliyet durumunun ilerlemesi ve tam olarak tespit edilemiyor olması durumunda, zamanaşımı süresi, maluliyetinin derecesinin kesin şekilde tespit edildiği tarih itibariyle başlayacaktır.
Ölümlü İş Kazası Manevi Tazminat Mirasçıların Talebi
Ölümlü iş kazalarında mağdurun mirasçıları, kazanın meydana geldiği şirkette, manevi tazminat talep edebilir. Borçlar Kanunu 47.maddeye göre koşullar belirlenmiştir. Buna göre;
- Hakim özel halleri göz önünde bulundurması ve buna göre hak sahibine verilecek miktarda makul olması gerekir.
- Hakimin belirleyeceği miktar, tatmin duygusunu da etkilemelidir.
- Manevi tazminat tutarı, özel hal ve şartlara göre belirlenir. Ancak hakimin üzüntüyü de hafifletecek şekilde karar vermesi beklenir.
Hakim tazminat konusunda karar verirken, ülkenin ekonomik koşullarını göz önünde bulundurur. Aynı zamanda tarafların da sosyal ve ekonomik şartları, paranın satın alma gücü, taraflarda oluşacak eksiklik durumları, olayın ne kadar ağır olduğu, olayın gerçekleşme tarihi gibi birçok unsur göz önünde bulundurulur.
Diğer yandan ölen kişinin yakınlarının, ölen kişinin desteğinden yoksun kalmaları ve maddi açıdan kayba uğramaları gerekir. Bunun için de iş kazası nedeniyle, destekten yoksun kalma tazminat davası açılabilir.
Ölen kişinin eş ve çocukları da iş kazasıyla destekten yoksun kalma tazminatı için; ölen kişinin yardımına muhtaç olması şartının yanında, ölen kişinin sağlığı süresince, ölen kişinin desteğinden yoksun kalacağını iddia ettiği kişilere bakacak güçte olması şartı aranır.
Manevi Tazminat Islah Edilebil ir mi?
Islah; tek taraflı usul işlemidir ve karşı tarafın kabul etmesine bağlı değildir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu (MHK) 177.madde uyarınca; ıslah dilekçesinin diğer tarafa tebliği şarttır.
- Islahla dava konusu yoksa, talebin dava kapsamına alınması olanaksızdır. Yani davayla talep edilmeyen manevi tazminat, ıslah yoluyla istenemez.
- Tahkikat aşamasının sonuna gelinmişse ıslah, istinaf, temyiz aşamasına gelindiğinde yapılamaz.
- Usule ait işlemler kısmen ya da tamamıyla ıslah edilebilir.
- Tamamıyla ıslah durumunda; yapılmış bütün usul işlemleri vardır. Kısmi ıslahta ise; ıslah edilen usul işlemlerinin yapılmamış sayılması öngörülür.
Bunun yanında ıslah ile manevi tazminat talebinin yapılıp yapılamayacağına karşılık net bir cevap yoktur. Buna karşılık; tarafların dilekçelerinde belirttiği dava konusu ya da talepleri hakkında ıslah mümkündür.
Davacı dava dilekçesine koymadığı manevi tazminat talebi asli talep olarak kabul edilir ve davacı böyle bir durumda; ıslah talebi kabul edilmez ve bunun için ek dava açabilir.
İş Kazası Tazminat Davası Ne Zaman Sonuçlanır?
İş kazası tazminat davası süresi, her davanın karmaşıklığı nedeniyle farklılık gösterebilir. Genel olarak her iki taraf da ne kadar hızlı anlaşmaya varabilirse, dava o kadar hızlı sonuçlanır.
Yaralanmanın ciddiyeti, delil miktarı, davanın yargılanıp yargılanmaması daha dahil olmak üzere, iş kazası tazminat davalarının ne kadar sürecine katkıda bulunan birçok faktör vardır.
İş kazası nedeniyle maddi ya da manevi tazminat davaları, idareye başvuru sürecinin hariç tutulmasıyla birlikte, ilk derece mahkemelerinde 2 sene içinde karara bağlanır. Eğer istinaf ya da temyiz yoluna başvurulursa, süreç biraz daha uzayacaktır.
Bunun yanında iş kazaları nedeniyle tazminat davaları; işverenin ikamet ettiği iş mahkemeleri kanunu uyarınca, zararın meydana geldiği yer mahkemesi yetkilidir. Eğer zarar gören işçi ölümü yaşamışsa, yakınlarının yerleşim yerindeki mahkemeler yetkili sayılır.
Eğer davayı açacak işçi birden fazla ise; bu işçilerden birinin bulunduğu yerleşim yerindeki mahkeme yetkili olarak atanır. Diğer yandan iş kazası davalarında maddi ve manevi tazminat davaları, arabuluculuk sistemine tabi tutulmaz.
İş kazalarında; sürecin en iyi şekilde irdelenmesi ve hukuki anlamda işçinin malul olması ya da ölümü dolayısıyla eş ve çocuklarının haklarının eksiksiz olarak alınabilmesi için, konusunda uzman avukat ile iletişime geçmesi önemlidir.