İş kazasına bağlı olarak maddi ya da manevi tazminat taleplerine ilişkin veya iş kazası sonrasında işçinin ölümü gerçekleşmişse, destekten yoksun olma tazminatı gündeme gelir.
İş kazası geçiren sigortalı çalışan, işverenden tazminat talep edebilmesi için bazı koşulların oluşması gerekir. Ceza hukuku ve özel hukuk alanında ayrı olarak düzenlenen zamanaşımı; kişiye hukuk düzeniyle tanınan hakkın, hukuk düzeniyle belirlenen sürelerde kullanılmamasıdır.
Belirlenen hukuk düzeni içinde bu sürelere uyulmazsa, haktan mahrum olma durumları ortaya çıkar. Bu durumda iş kazası uzamış ceza zamanaşımı-iş kazası zamanaşımı istisnai durumlarda ortaya çıkar.
İş Kazası Uzamış Ceza Zamanaşımı Süresi
Meydana gelen iş kazası sebebiyle ceza davası açılması durumunda ve ceza davasının dava zamanaşımı süresi daha fazla olduğunda; iş kazası sebebiyle tazminat davasında, ceza davası zamanaşımı süresi uygulamaya girer.
Bu durumda ceza davasının zamanaşımı süresi 10 yıl olacaktır. Ancak ceza davasının zamanaşımı 10 yıldan kısa ise, genel olarak dava zamanaşımı süresi baz alınacaktır.
Uzamış Ceza Zamanaşımı Hangi Şartlarda Geçerlidir?
Ceza davalarında düşme kararının oluşabilmesi için, uzamış zamanaşımı sürelerinin tümüyle tamamlanması gerekmiyor. Uzayan zamanaşımı sürelerini hesaplamak için, 2 yıllık süre, olağan zamanaşımı süresine eklenecektir.
- Haksız eylem, aynı zamanda suç niteliği göstermelidir.
- Ceza zamanaşımı süresi daha uzun olmalıdır.
- Haksız eylemin suç niteliği taşıması yeterli olmakla birlikte, eylemi gerçekleştiren hakkında ceza davası açılması ya da mahkumiyet kararı verilmesi gerekli değildir.
- Takibinin şikayete bağlı olduğu suçlar üzerinde, şikayet süresinin geçirilmesi ya da hiç şikayet oluşturulmaması durumunda ceza zamanaşımı uygulanır.
- Ceza davası sona erse de ceza zamanaşımı uygulanabilir.
- Ceza zamanaşımından yararlanmak için, ceza davasına iştirak etmek ya da şikayetçi olmak zorunlu değildir.
- Mirasçı kişilere karşı açılan davalarda da uzamış ceza zamanaşımı uygulanabilir.
- Cezalarda erteleme, özel af olması, uzamış ceza zamanaşımını etkilemeyecektir.
Kamu davasından vazgeçildiğinde; eğer bu vazgeçme hakim önünde yapılmamışsa, hukuk mahkemesinde açılacak tazminat davasında ceza zamanaşımı uygulanabilir. Ceza ehliyeti olmayan kişilerde de uzamış ceza zamanaşımı uygulanabilir.
Savcılık Şikayeti Sonrası Takipsizlik Kararı Ceza Zamanaşımı
İşlenen haksız eylem sonrasında Cumhuriyet Savcılığı tarafından herhangi işlem yapılmamış olması ya da takipsizlik kararı çıkması durumunda; suç niteliğinin araştırılması ve koşulların oluştuğuna bakılarak, ceza zamanaşımı uygulanabilir.
Diğer yandan, iş kazası sebebiyle taksirle yaralama suçunun soruşturulup kovuşturulması, şikayete bağlı suçlardan değildir ve 6 ay içinde şikayet edilmediği durumlarda, suç hakkında soruşturma ve kovuşturma yapılması ve buna bağlı olarak iş kazası sebebiyle taksirle yaralama suçundan cezalandırılması söz konusu olmayacaktır.
Kurala göre ceza zamanaşımı; hüküm kesinleştikten sonra başlar. Verilen hükmün temyiz süresi geçerse ya da verilen karar Yargıtay tarafından onandığında kesinleşmiş olur.
Buna bağlı olarak takipsizlik kararı itirazın reddedilmesiyle kesinleşir. Herhangi bir itiraz yoksa, taraflara takipsizlik kararının tebliğ edilmesiyle birlikte 15 gün içinde kesinleşmiş olur.
Herhangi kovuşturmaya gerek olmadığına (KYOK) dair karara itiraz edilmediğinde, kararın tebliğinden 15 gün sonrasında, karara itiraz edilmesi durumunda, sulh ceza hakimliğince itiraz başvurusunun reddi kesinleşmiş olur.
Ölümlü İş Kazası Ceza Zamanaşımı Ne Zaman Başlar?
Zamanaşımı; zarara uğrayan tarafın dava açması gereken süredir. Zamanaşımının amacı; davaları çok eski iddialara karşı savunma yapmaktan korumak ve davacıların delil toplamak ve dava açmak için yeterli zamana sahip olmalarını sağlamaktır.
Herhangi iş kazası durumunda, kaza geçiren işçinin ölmesi durumunda;
- Koşulların oluşması durumunda, işçi yakınları, destekten yoksun kalma tazminatı ile manevi tazminat talep etme hakkına sahip olur.
- İş kazası sonucu işçinin öldüğü tarihte; hak sahipleri tarafından talep edilecek tazminat miktarı, hemen ödenmesi gereken hale gelir.
- Tüm bunlar ışığında ölümlü iş kazası ceza zamanaşımı, ölüm tarihiyle başlamış olacaktır.
Diğer yandan, iş kazası sebebiyle ölümden kaynaklanacak cezai sorumluluk, Türk Ceza Kanunu’nun 85. Maddesine göre; taksirle bir kişinin ölümüne neden olan kişi, 2 yıl ile 6 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılabilir.
İş Kazası Zamanaşımı Süresi Ne Zaman Başlar?
Herhangi iş kazası geçiren işçi, fiziksel ve ruhsal olarak zarara uğrayabilir ya da iş kazası ölümle sonuçlanabilir. İş sırasında kaza geçirerek fiziki ya da ruhsal olarak zarar gören işçi, bu zararın giderilmesi için, Borçlar Kanunu’na göre dava açma hakkına sahiptir.
İş kazası geçiren işçinin ilk talep etmesi gereken maddi tazminattır. İş kazası sonucu fiziki olarak işçi, Borçlar Kanunu’nda düzenlenen hükümlerce maddi tazminat talebinde bulunabilir.
Bunun yanında iş kazası dolayısıyla tazminat davası açmak yani zamanaşımını kullanmak için, kazanın meydana geldiği tarihten itibaren, 10 yıl içinde dava açma hakkında sahiptir.
İş kazası sonucu fiziki ya da ruhsal olarak etkilenmemiş ama ölüm ya da maluliyet oluştuğunda, zamanaşımı için değişen herhangi bir kural yoktur.
Bedensel Zararın Değişimi Zamanaşımı
İş kazası sonucu bedensel zarara uğrayan işçi, tamamıyla ya da kısmen çalışamadığı ve sonrasında ekonomik olarak yoksunluk yaşayacağı doğrultusunda zarar ve ziyanlar için tüm masrafların karşılanmasını, Borçlar Kanunu’nun 46.maddesine göre isteyebilir.
818 sayılı Borçlar Kanunu 46.maddesine uyarınca;
- Tedavi masrafları;
- İşçinin yaşayacağı kazanç kaybı;
- İşçinin çalışma gücünde azalma ya da iş gücü kaybından oluşan kayıplar;
- Ekonomik gelecek yönünden doğan kayıplar göz önüne alınır.
Buna göre; tazminat talep etmeyi gerektirecek olay sonucu yaralanan işçinin maddi zararları, 5510 sayılı SSK ve GSK Kanunu’nun 14-19 arası düzenlenmiş maddelerinde ve 506 sayılı SSK Kanunu’nun 11-20 maddelerinde yapılan tanımlardan da yararlanabilir.
Diğer yandan fiziki zarar, sürekli sakatlık üzerine verilen kesin raporla öğrenilecektir. İyileşme süreci uzarsa, bedensel zararın gelişimi beklenir. Gelişme ve değişme tamamlanıp kesin sakatlık ortaya çıkmasıyla birlikte, kesin rapor oluşturulup öğrenilmesiyle birlikte bedensel zararın değişimi zamanaşımı işlemeye başlayacaktır.
İş Kazası Tespit Davası Zamanaşımı
İş kazası sonrası, işçi tazminat davası açmak için, zamanaşımı sürelerini bilmek önemlidir. İşyerinde iş kazası meydana gelmesiyle birlikte, işverenin ilgili yerlere iş kazası bildirimi yapması gerekir.
- İş kazası bildirimi SSK kurumuna yapılabilir.
- İş kazası bildirimi yapıldıktan sonra, kurum müfettişleri tarafından, olay yerinde inceleme yapılır.
- Müfettişlerin raporuna göre meydana gelen kazanın iş kazası olup olmadığına karar verilir.
- Müfettişler, iş kazası geçiren kişinin sağlık tetkiklerinin yapılmasını ister ve bu tetkikler sonrasında işçinin kaza sonrası maluliyet oranı belirlenmiş olur.
Çıkarılan maluliyet oranı dahilinde, kurum tarafından kaza geçiren işçiye gerekli yardımlar bulunur ve bu yardımların belli bir bölümü, tazminat miktarından kesilir. İş kazası maluliyet oranına itiraz edilebilir ve bunun için ayrıca iş kazası maluliyet oranı davası açılabilir.
Bunun yanında iş kazası tespit davası, SSK kurumuna karşı açılır. Davanın amacı; oluşan kazanın, iş kazası olarak kabul edilmesi talebidir. İş kazası sonucu açılan tazminat davalarında, kurumun kazadan haberdar edilmemesi durumunda, belli bir süre bildirim yapılması için verilir.
Durum kurum tarafından değerlendirilir ve tazminat davasına eklenir. Kurum olayın iş kazası olmadığı hükmünü verirse, tazminat talep eden taraf, kuruma karşı iş kazası tespit davası açabilir.
İş Kazası Uzamış Ceza Zamanaşımı Yargıtay Kararı
Tazminat davalarında ceza zamanaşımı uygulanabilmesinin yolu, açılan kamu davasının bulunmasının zorunlu olmamasıdır. Haksız eylem, aynı zamanda suç oluşturmalıdır. Kamu davasının hiç açılmaması durumunda; o davaya katılım sağlanmadığı gerekçesiyle, sürenin kısaltılması düşünülmez.
Aynı zamanda açılan kamu davası varsa, tazminat davası öncesi sonuçlanan ceza davasına sonrasında katılmanın olması mümkün değildir. Buna göre;
Haksız eylem aynı zamanda suç oluşturuyorsa, tazminat davasına uzamış ceza zamanaşımının uygulanması, Borçlar Kanunu’nun 60-2 maddesinde hükme bağlanmıştır.
Gerçekleşen olayda mahkumiyet esası yasa maddesi gözetilir ve ceza zamanaşımı süresi 5 yıl olarak belirlenmiştir.