Ülkemizde kamu yararının sağlanması amacıyla pek çok işlem yürürlüğe girmektedir. Devlet kuruluşları hizmetlerini gerçekleştirirken kamu yararını gözetmektedir. Kamulaştırma işlemleri de kamu yararını amaçlayan hukuki bir işlemdir. Devlet ve devlet kuruluşları tarafından gerçekleştirilmektedir.
İdari kuruluşlar, vatandaşların sahip olduğu taşınmazları kamu yararı adı altında, bedel ödeyerek devlet bünyesine almaktadır. Eğer kişiler devletin gerçekleştirdiği bu işlemlere herhangi bir itirazda bulunmak isterse en iyi kamulaştırma avukatı ile mahkeme açabilmektedir. Belli bir süre çerçevesinde her vatandaşın hakkını aramaya hakkı vardır.
Genelde devlet, özel kişilerden kamulaştırmak için taşınmaz istemektedir. Ancak kişi kendiside sahip olduğu malı kamulaştırmak isteyebilir. Böyle bir talepte bulunmak isteyen kişiler devlete kamulaştırma için başvurabilir.
Kamu yararı sebebiyle yapılan işlemler olduğu için vatandaş bireysel olarak düşünmemelidir. Elbette kişi kendi haklarını savunmalı, hak ettiği bedele sahip olmalıdır. Ancak çok haklı bir geçerli sebep olmadıktan sonra kamu yararı oldukça önemli bir prensiptir.
Kamulaştırmanın Gerçekleştirilmesi İçin Gerekli Olan Şartlar
Kamulaştırma işlemlerinin hukuka uygun olması için birtakım özelliklere uygun olması, bilirkişi tarafından onaylanmış olması gerekmektedir.
- Kamu yararının belirlenmiş olması gerekir ve bilirkişinin, kamu yararını onaylamış olması beklenir. Mutlaka yetkili organların desteği olmalıdır.
- Yasada belirlenmiş olan usuller çerçevesinde gerçekleştirilmiş olması gerekmektedir.
- Devlet özel mülkiyeti kamulaştırırken tapu sahibine bedel ödemelidir. Direkt nakit olarak ya da taksitlendirilerek ödeme yapılabilir. Yetkili kurumlar bedel ücretini belirler, kişilerin itirazı varsa dava açabilme hakkına sahiptir.
- Kamulaştırılacak olan malın özel mülkiyet olması gerekmektedir.
- Belirlenen malın kişiden habersiz şekilde alınması veya kısıtlanması söz konusu olabilmektedir.
- Kamulaştırılmanın belli başlı alternatifleri olabilir. Kişi isterse kendi de bu yöntemlerden birini talep edebilir.
Kamu yararına olan kamulaştırma işlemlerini gerçekleştirecek olan kuruluşlar devlet organları olmalıdır. Bu organlar içerisinde; Karayolları Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri, BOTAŞ, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu, TEDAŞ, TEİAŞ bulunabilir.
Sağlanacak olan kamulaştırma işlemleri pek çok alanda gerçekleştirilebilir. Genelde kara yolları, madencilik, kentsel dönüşüm, baraj yapımı, devlet binası kuruluşu gibi birçok alan kamulaştırma alternatiflerine dahildir. Mal sahibinin herhangi bir itirazı varsa da kamulaştırma avukatı ile dava açabilir, haklılığını ispat edebilir.
Kamulaştırma İşlemlerinin İşleyişi Nasıl İlerlemektedir?
Kişinin Bireysel Başvurusu: Devletleştirme, devlet bünyesine alma işlemlerinde belli başlı kurallara ve adımlara uyulması gerekmektedir. Kamulaştırma sürecinde kişi kendi bireysel isteğiyle de sahip olduğu özel mülkiyetini verebilmektedir. Veya devlet kuruluşları kişiden sahip olduğu, elinde tapusunun olduğu taşınmazları isteyebilmektedir. Kişi kendi mülkiyetini vermek istiyorsa gerekli mercilere dilekçe ile başvurusunu gerçekleştirebilir. İmar müdürlüğüne yapılan bu müracaat sayesinde birbirini takip eden inceleme, onaylama, kararlaştırma, bedel ücreti belirleme gibi işlemler de sağlanabilir.
Devletten Gelen Talep: Devlet mal sahibinden deyim yerindeyse izin almadan kamulaştırma işlemini gerçekleştirmektedir. Kamu yararına olduğunu bilirkişiler onayladıktan sonra gerekilen taşınmaz ölçümleri yapılır. Cinsi belirlenir, sınırları da çizilir. Ardından gerekli kurumlarca taşınmazın bedeli belirlenmektedir. Özel mülkiyet sahibinin itirazı varsa da bunu belirterek tutarı tekrar belirler. Gerekilen ücret uzlaşması sağlanır ve ardından ödemenin direkt ya da taksit olacağı belirlenir. İlk kırk beş gün içerisinde de ilk ödeme gerçekleştirilmektedir.
Kaç Çeşit Kamulaştırma İşlemi Bulunmaktadır?
Kamulaştırma işlemleri iki türlü gerçekleştirilebilir. İlk olarak Olağan Kamulaştırma uygulanmaktadır. Klasik bir uygulama olan Olağan Kamulaştırma dışında İstisnai Kamulaştırma çeşitleri bulunmaktadır. İstisnai Kamulaştırma çeşitleri arasında yer alan üç faktör Olağan Kamulaştırma dışında yer alır. Üç faktör arasında; Acele Kamulaştırma, Kısmen Kamulaştırma, Trampa Yoluyla Kamulaştırma bulunmaktadır. Bazılarını devlet yapacağı gibi bazılarını kişinin kendisi talep edebilir.
Acele Kamulaştırma: Birtakım kanunlar ve Bakanlar Kurulunun vermiş olduğu kararla Acele Kamulaştırma gerçekleştirilmektedir. Savaş hallerinde, seferberlik durumlarında, olağanüstü hallerde kanunla yapılabilir. Bakanlar Kurulunun izin vermiş olduğu kurumlar bu işlemi gerçekleştirebilir. İlk önce özel mülkiyet devralınır ardından prosedürler uygulamaya geçilir. Acele kamulaştırma söz konusu olduğunda da kişi dava açarak uygunsuz olduğunu düşündüğü durumları ortadan kaldırmaya çalışabilir. Acele kamulaştırmada istenilen zamanda dava açılmalıdır. Asliye Hukuk Mahkemesi çerçevesinde bedel tazmini istenebilir, iptal davası talep edilebilir.
Kısmen Kamulaştırma: Sadece devletin ihtiyacı olduğu yer kadar özel mülkiyetten kısmi bölge alınmaktadır ve bedeli kişiye ödenmektedir. Mal sahibi kamulaştırılan yerden dolayı eğer mağdur kalıyorsa ve zarara uğruyorsa devlet uğradığı zararı da ödemektedir. Ya da kişi arta kalan kısmın da kamulaştırılmasını talep edebilir. Bahsi geçen işlemler bir avukat desteğiyle de gerçekleştirilebilir.
Trampa Yoluyla Kamulaştırma: Devletin kamu yararı için bünyesine geçirmek adına belirlediği taşınmazın değerince mal sahibine bir başka taşınmaz verilebilir. Yani takas usulü gerçekleştirilebilir. Mal sahibinin talebiyle olacak takas işlemi ile kişinin taşınmaz kaybetmesi mümkün olmaz.
Kamulaştırmasız El Atma Durumu Nedir?
Gerekli kanunlara, adımlara, usule uyulmadan devletin kurumlarının özel mülkiyetleri kamulaştırma durumudur. İdari kararlarla gerçekleştirilmediği için kişiye gerekli olan bedelin ödemesi gerçekleşmeyebilir. Bu durumda bedel tazmini davası açılarak taşınmazın bedeli belirlenir ve kişiye ödeme yapılması sağlanır. Bedel tazmini davasını açmak için de taşınmazın kişinin üzerine kayıtlı olması gerekmektedir. Tapusuyla birlikte kamulaştırma davalarında uzman avukat desteğiyle gerekli davayı açabilir, hakkı olan bedeli talep edebilir.
Vatandaşın Kamulaştırma İşlemlerine Açabileceği Davalar Nelerdir?
Bedel Tazmin Davası: Kamulaştırma işlemleri bazı vatandaşları mağdur durumuna sokabilir veya itirazları bulunabilir. Bu durumların yaşanmaması adına birçok dava çeşidi bulunmaktadır. Kişilerin en büyük hakkı devlet bünyesine geçen özel taşınmazlarının bedeli olan ücreti almaktır. Vatandaş almış olduğu bedel ücretini yeterli bulmayabilir, taşınmazının daha fazla değer ettiğini düşünebilir. Eski kanuna göre kişi bedel tazminatı davası açabilirdi. Şimdi ise devlet en başta kamulaştıracağı yerin bedelinin belirlenmesi adına mahkemeye vermektedir. Mekan sahibi olan kişi mahkemeye giderek katkıda bulunabilir, bedelinin belirlenmesi konusunda birtakım belgeleri mahkemeye sunabilir. Mahkeme bitmeden itirazda bulunabilir. Son karar belirlendikten sonrada ücretin taksitli mi peşin mi ödeneceğine karar verilir.
İptal Davası: Özel mülkiyet yerin sahibi olan kişi devletin kamulaştırma işlemini kabul etmeyebilir. Kamu yararı kanıtlansa bile kişi kendisinin mağdur olacağını düşünürse, bedelinin hiçbir şekilde karşılanmayacağını iddia ederse iptal davası açabilir. Kamulaştırma işleminin iptal davası ile son bulmasını talep edebilir. Kişi ilk 6 ay içerisinde taşınmazının bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesi’ne başvurarak iptal kararını talep edebilir. İşinde uzman olan kamulaştırma avukatı ile vatandaş haklıysa kazanabilir.
Kamulaştırma Davalarını Sürdüren Avukatlar
Kamulaştırma işlemleri, idari işlemler oldukça karışık ve problemli ilerleyen işlemlerdir. Kişi beklentilerini her zaman doğru şekilde karşılamayabilir. Bu sebeple işinde uzman olan avukatlardan yardım almak en doğrusudur. Kamulaştırma konusunda avukatın deneyimleri bulunuyorsa, işine oldukça hakim ise tüm işlemleri sağlayabilir. Gerek iptal davaları gerek bedel tazminleri gerekse kamulaştırma davalarına bakabilir.
Avukat Mehmet Ali Helvacı, vatandaşların kamulaştırma konularında açmak istedikleri davalarda danışmanlık, destek hizmetleri vermektedir. Mağduriyeti olan kişilerin mağduriyetlerini kaldırmak adına çalışmalar yapmaktadır. Marmara Üniversitesi’nden mezun avukat İstanbul Kartal’da yer alan şubesinde hizmet vermektedir.
İlginizi Çekebilir;
Hukuk Kuralları Çerçevesinde Kamu Davaları
“Kamu Davalarının İşleyişi” üzerine 4 yorum