Kamu yararı kapsamında devlete bağlı kurumlar birçok işlev gerçekleştirmektedir. Verilen kamu hizmetleri kapsamında hastaneler, okullar, karakollar, itfaiyeler yer aldığı gibi birde dolaylı yoldan kamu hizmetleri bulunmaktadır. Bunlar da kara yolları, köprüler, barajlar, madencilik tesisleri, kentsel dönüşüm gibi birçok faktördür. Dolaylı yoldan kamu hizmetlerinin gerçekleştirilerek kamu yararının oluşması için ise büyük bir alana, binaya ihtiyaç duyulabilir.
Böyle bir durum söz konusu olduğunda da kamulaştırma işlemleri devreye girmektedir. Eğer kamu yararı yüzde yüzse ve belli bir alana ihtiyaç duyulursa özel kişilere ait mülkiyetleri devlet kendi bünyesine alabilmektedir. Devlet kurumlarınca gerçekleşen işlemlerde kamulaştırma söz konusu olmaktadır.
Kamulaştırmayı gerçekleştirecek olan kurum ve kuruluşların mutlaka devlete bağlı organlar olması gerekmektedir. Kamu yararının olduğu mutlaka kanıtlanmalı ve bedeli özel mülkiyet sahibi kişiye mutlaka ödenmelidir. Belli başlı kurallara uyulması takdirde kamulaştırma işlemleri gerçekleşebilir. Eğer kişi bu işlemlerden memnun değilse de karşı dava açma haklarına kamulaştırma avukatı sayesinde sahip olabilir. Gerekli mahkemeleri açabilmektedir.
Devletin Kamulaştırma Yapması İçin Gerçekleşen Birtakım Adımlar
Kamulaştırma işlemlerinin gerçekleşmesi iki adım şeklinde oluşabilmektedir. Kişi kendi malvarlığını kamulaştırmak üzere devlete gidebilir ve talep edebilir, devlet kamu yararının olduğunu düşündüğü bir taşınmazı kendi bünyesine alabilir.
Kişinin Kendi İsteğiyle Kamulaştırma: Kişi kamulaştırma avukatına danışarak bu işlemleri uygulayabilir. Eğer elinde kamu yararına olduğunu düşündüğü bir taşınmaz bulunuyorsa İmar makamına dilekçe yazarak durumu bildirebilir. İmar makamı taşınmazın durumunu inceleyerek koşullara, kamu yararına uygun olduğunu tespit ederse kamulaştırma yoluna gidebilir. Taşınmaz incelenir, sınırları belirlenir, yüzölçümü ve değeri hesaplanır. Değeri konusunda devlet ve özel mülkiyet sahibi olan kişi uzlaşmaya gidebilmektedir. Ardından değerin taksit mi yoksa nakit mi ödeneceği kararlaştırılarak ilk kırk beş gün içerisinde ödemenin ilk ayağı gerçekleştirilmelidir.
Devlet İsteği ile Kamulaştırma: Devlet kuruluşları, belirli kişilerden almış oldukları kamu yararı belgesiyle istedikleri özel taşınmaz mülkiyetleri bünyesine geçirebilmektedir. Kişilerin sahip olduğu taşınmazın değeri belirlendikten sonra kişiye ödenir. Mülkiyet sahibi kişinin herhangi bir itirazı varsa da dava açabilir, bedelde tekrar belirlenmektedir. Gerekli uzlaşmalar yapıldıktan sonra sözleşme imzalanır, iki taraf da kendi haklarını bilir.
Kamulaştırma Sistemleri Kaç Tanedir?
Devlet kuruluşları kendi bünyelerine kamulaştırma yaptıracakları takdirde iki şekilde sistem kullanmaktadır. Olağan Kamulaştırma ve İstisnai Kamulaştırma olarak ikiye ayrılan bu sistemlerde İstisnai Kamulaştırmada üçe ayrılmaktadır. Trampa Sistemiyle Kamulaştırma, Kısmi Kamulaştırma ve Aceleyle Kamulaştırma olarak ayrılmaktadır.
- Olağan Kamulaştırma: Kanunlara, idari kararlara, kamu yararına uygun olarak gerçekleştirilen işlemlerdir. Özel mülkiyet sahibi kişi mağdur edilmez, devlet işlerini düzenli şekilde yürütür. Çoğu zaman işlemler bu şekilde gerçekleştirilir.
- İstisnai Kamulaştırma: Üç farklı şekilde karşımıza çıkabilir. Özel mülkiyet sahibi kişilerin talebiyle ve devletin kurumlarının kendi istekleriyle gerçekleşebilir.
- Trampa Sistemiyle Kamulaştırma: Kamulaştırma sistemlerini kamulaştırma davalarında uzman avukat ile temasta bulunarak iyi şekilde bilen kişilerin tercih etmiş olduğu bir yöntemdir. Kişi taşınmazına eş değerde, devlet kurumunun sahip olduğu bir taşınmaz karşılığında kendi taşınmazını kamulaştırabilir. Herhangi bir bedel ödemesi talep etmeden kişi takas yoluyla hakkı olanı alabilmektedir.
- Kısmi Kamulaştırma: Gerçekleşen kamulaştırma sisteminde devlet özel mülkiyetten bir kısmını talep edebilir. Bir arsanın yarısını alabilir ve bu durumda kişinin herhangi bir zarara uğradığı görülürse ödenen bedelle zararı kadar ücret de ödenmektedir. Veya kişi işinde uzman kamulaştırma avukatı desteğiyle geriye kalan mülkiyetinin de kamulaştırılmasını talep edebilmektedir.
- Aceleyle Kamulaştırma: Kamu yararının hemen gerçekleşmesi gerekilen bir durumsa prosedürler daha sonra uygulanmak üzere alınmaktadır. Acil açılması gerekilen bir karayolu olabilir, madencilik tesisi olabilir. Kişi isterse itiraz davası veya bedel tazmin davası açabilmektedir.
Kamu Yararı Adına Kamulaştırmayı Gerçekleştirebilecek Kurumlar, Kamulaştırma Yapılabilecek Alanlar
Kamulaştırmayı sadece devlete bağlı kuruluşlar gerçekleştirebilmektedir. Aksi bir kurum bu işlemi sağlayamaz. Devlet kurumları da belirli idari kurallarına bağlı olarak, gerekli şartları sağlayarak kamulaştırma yapabilmektedir. TEDAŞ, TEİAŞ, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Karayolları Genel Müdürlüğü, BOTAŞ, Devlet Su İşleri gibi birçok devlet kurumu bu talepte bulunabilmektedir. Genelde karayolları ve kentsel dönüşüm başta olmak üzere köprü yapımı, madencilik, baraj yapımı gibi sistemlerde karşılaşılmaktadır.
Devlet Kurumları Kamulaştırmayı Gerçekleşmek İçin Hangi Adımları İzlemektedir?
Kamulaştırma işlemleri yapılırken birtakım gerekli adımlar izlenmelidir. Tamamen hukuka uygun olarak gerçekleştirilecek olan işlemlerde devlet kurumunun da özel mülkiyet sahibi kişinin de ortak kararları, düşünceleri gerçekleştirilmelidir.
- Kamulaştırılacak taşınmaz için gerekli mercilere dilekçe verilmesi gerekmektedir.
- Kamu yararının mutlaka belirlenmiş olması gerekmektedir, bilirkişi onayının alınmış olması önemlidir.
- Taşınmazın kamulaştırılacağı kesin olarak belirlenirse sınırlar, yüzölçümü, ödenecek belirlenmektedir.
- Tutar belirlenmesi mahkeme ile kararlaştırılır, mülkiyet sahibi kişi de mahkemeye ilgili davranıp tutar belirlemesini etkileyebilir.
- İmzalar atılıp, uzlaşma sağlandıktan sonra devlet kurumu ödemenin nasıl yapılacağını belirlemektedir. Taksit veya direkt ödeme şeklinde ayarlanabilir. İlk kırk beş gün içerisinde ödeme yapılmalıdır.
Kamulaştırılma Olmaksızın El Atma Durumunda Vatandaşların Hakkı
Özel mülkiyet sahibine sorulmaksızın, kanunlara uyulmaksızın devlet kuruluşların malvarlıklarına el koyması durumudur. Kanun hükmünde hiçbir resmiyeti olmaması sebebiyle kişilerin birtakım dava açma haklarının bulunduğu bilinir. İptal davası açmanın yanında bedel tazmini davası da talep edilebilir. İyi kamulaştırma avukatı ile çalışıldığı takdirde kişi hiçbir sorun yaşamadan davalarını açabilir özellikle bedel tazmin davasında hak ettiği miktarı kazanabilmektedir.
El atma davalarında kişi genelde haklı çıkmaktadır ve mülkiyetinin ederi kadarda ücret kazanabilmektedir. El atma davalarının genel sebepleri içerisinde karayolları, köprüler yer alabilmektedir.
Acele Kamulaştırma İşlemleri Neden Gerçekleşir?
Acele kamulaştırma işlemleri sadece kanunda bulunan faktörlerle veya Bakanlar Kurulu kararıyla gerçekleştirilmektedir. Özel durumlarda OHAL, savaş gibi zamanlarda hızlandırılmış kamulaştırılma işlemleri olarak görülmektedir. Bilirkişi raporu düzenlendiği takdirde işlemlerde gecikme söz konusu olmaz. Gerekli prosedürler daha sonra gerçekleşebilir. Eğitim ve enerji alanlarında da yapılmasına rastlanan bir durumdur. Vatandaşlar herhangi bir sorun yaşarsa dava açabilir.
Kamulaştırma Sistemlerinde Açılabilecek Davalar Nelerdir?
Kişiler kamulaştırma sistemleriyle karşılaştıklarında dava açabilir. Haksızlığa uğradıklarını düşündükleri zamanlarda belirli dava açma hakları vardır. Öncelikle kişi iptal davası açabilmektedir. Kamulaştırma sistemleri söz konusu olduğunda kişi mülkiyet konusunda mağduriyete uğradığını düşünüyorsa iptal davasını açabilmektedir. Mülkiyetin bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesine uzman bir kamulaştırma avukatıyla başvuru yapılabilmektedir. Belli bir süre içerisinde bu dava açılabilir, kamulaştırmanın iptali için destek alabilir.
Bir başka dava çeşidi olarak bedelin değiştirilmesi, tazmin davası görülmektedir. Bedelin tazmini davası bedel verilmediği zamanlarda açılabilir. Bedel ödenmezse bir vatandaş hakkını arayabilmektedir. Bedel tutarı kişiyi tatmin etmemişse eğer, bu sebeple de dava açılabilmektedir. Tutar baştan hesaplanabilir.
Kamulaştırma konusunda işinin bilirkişisinden destek alınması gerekmektedir. Bu konularda eğer danışmanlık isteniyorsa Avukat Mehmet Ali Helvacı’ dan destek alınabilmektedir. Sadece destek ve danışmanlık değil kamulaştırma davaları söz konusu olduğu zamanlarda da Avukat Mehmet Ali Helvacı, işinin uzmanı olarak destek olmaktadır. Hukuk kuralları çerçevesi içerisinde profesyonel şekilde kamulaştırmayla işi olan vatandaşlara destek olunmaktadır.
İlginizi Çekebilir;
“Kamu Yararına Olan Kamulaştırma İşlemleri ve Ayrıntıları” üzerine 7 yorum