Türk Hukuk Kuralları gereğince vatandaşların kamulaştırma konusunda birtakım hakları bulunmaktadır. Kamulaştırma işlemlerinde herhangi bir haksızlık söz konusu olduğunda kanun ve avukatlar aracılığıyla gerekli işlemler uygulanmakta ve insanların hakları korunmaktadır. Avukatlar tarafından gerçek ve tüzel kişilere karşı insanların hakları savunulmakta, olaylar çerçevesinde profesyonelce yorum yapılmaktadır. Kamulaştırma davaları konusunda en doğru şekilde adalet uygulanmaktadır.
Kamulaştırma İşlemleri Nedir, Ne Anlama Gelir?
Kamulaştırma: Kamulaştırma vatandaşların sahip olduğu malvarlıkları üzerinden gerçekleşen, bir bakıma devleştirme işlemleridir. İnsanlara ait tarla, arsa, yol gibi taşınmazlara kamu yararı gereğince devletin el koyması işlemi kamulaştırma olarak adlandırılmaktadır. Kamulaştırma işlemleri gerçekleştirilirken de taşınmaza el koyan kurumun mutlaka gerekli bedeli ödemesi gerekmektedir.
Kamulaştırma yapma hakkı olan kurumlar; DSİ Genel Müdürlüğü, Karayolları Genel Müdürlüğü, Üniversiteler gibi birçok kamu kuruluşları bedeli ödeme şartıyla bu işlemi gerçekleştirebilir.
Kamulaştırma İşlemleri Çerçevesinde Vatandaşın Hakları
İptal Davası: Vatandaşların kamulaştırma konusunda en büyük hakkı iptal davası açma durumudur. Eğer kişi sahip olduğu taşınmaza el koyulmasını, devletleştirilmesini istemiyorsa gerekli avukatların yardımıyla dava açılabilir. Vatandaş davayı açması ile kamulaştırmayı tamamen reddettiğini belirtmektedir. İnsanların en doğal hakkı kendi taşınmazları üzerine uygulanan kamulaştırma işlemlerinin iptalini istemektedir.
Bedel Tespiti Davası: Taşınmazına kamu yararı sebebiyle devlet kurumlarınca el koyulmuş vatandaşlara bedel ödemesi mutlaka zorunludur. Ancak eğer kişi ödenen bedeli yeterli bulmazsa, taşınmazının ederinin daha fazla olduğunu iddia ederse bu durumda avukatlar yardımıyla bedel tespiti davası açabilmekteydi. Bu dava hususunda kişinin taşınmazı yetkililerce incelenir, bedeline karar verilirdi. Eğer bedeli yetersizse ödeme yapılması talep edilirdi.
Ancak değişen kanunlarca bedel tespiti davası devlet tarafından açılmakta, miktar belirlenmekte ve ona göre ödeme yapılmaktadır. Bu sebeple taşınmazın sahibi olan kişi açılan davayı takip etmelidir. Kendince mahkemeye giderek bedel tespiti konusunda katkıda bulunmalıdır. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde gerçekleşen davaya mutlaka vatandaşın ilgisi bulunmalıdır.
Kamulaştırma kabul edilmediği takdirde iptal davası, kabul edilip bedelinin belirlenmesi konusunda da bedel tespiti davası açılabilmektedir. Kamulaştırma davalarında uzman avukat yardımıyla kazanılması istenilen davalar kişinin yararına sonuçlandırılabilir.
Acele Kamulaştırma İşlemleri Nelerdir ve Vatandaş Neler Yapabilir?
Kamulaştırma sistemleri arasında yer alan acil kamulaştırma, acele kamulaştırma yüksek mercilerin vermiş olduğu kararlarla gerçekleştirilir. Kamulaştırma işlemleri bu noktada oldukça hızlandırılmıştır. Kanunlarda özel sayılan durumlarda, Bakanlar Kurulunun kararıyla acele kamulaştırma sağlanabilir.
Kamu yararının oldukça yüksek ve ciddi olduğuna karar veren bilirkişi raporları ile bu işlemler düzenlenmektedir. Ardından işlemler hızlandırılır, kamuya en kısa zamanda sunulması açısından acil kamulaştırma gerçekleştirilir. Yalnızca bu işlemi devletin herhangi bir organı gerçekleştiremez, yasa bahsi geçen işlemi tamamen Bakanlar Kuruluna devretmiştir. Acil kamulaştırma işlemleri genelde karayolları işlerinde görüldüğü gibi kentsel dönüşümlerde de uygulamaya geçer. Madencilik, Baraj Yapımı, Sanayi Bölgesi, Hes gibi yerlerde de acele kamulaştırmaya rastlanmaktadır.
Acele kamulaştırma işlemlerinde ilk önce taşınmaz devlet bünyesine geçer ardından prosedürler uygulanır. Eğer vatandaşlar kamu yararının olmadığını iddia ediyorsa, mağdur olduğunu düşünüyorsa iptal davası açabilmektedir. Kamulaştırma avukatı ile taşınmazın bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesi’nde bedele bakılmaksızın dava açılabilmektedir. Davayı açmak için belirlenen süre 6 aydır, makul süreyi aşan kamulaştırma işlemleri davaya tabi tutulamaz.
Kamulaştırılma Gerçekleştirilmeden El Atma İşlemlerine Neler Yapılabilir?
Kamulaştırma işlemleri sadece devlet kuruluşları tarafından, kamu yararı gözeterek, bilirkişinin raporuyla gerçekleştirilmektedir. Normal yollarla veya acele kamulaştırma şeklinde yapılabilen işlemler tamamen kanuna uygun olarak gerçekleşir. Ancak kamulaştırılma olmadan kanunsuz şekilde yapılan işlemler el atma olarak görülmektedir. El atma işlemleri devlet kurullarınca herhangi bir idari karar olmadan özel mülkiyetlere yapılan işlemlerdir. Gerçekleşen kararsız el atma işlemlerinde kişilerin açabileceği davalar bedel tazmin davalarıdır.
El atma işlemlerinde kişiler süre fark etmeksizin dava açabilme hakkına sahiptir. Taşınmazın bulunduğu bölgede yer alan Asliye Hukuk Mahkemesi’ne giderek bedel tazmin davası açılabilmektedir. Eğer söz konusu bir arsaysa ve üzerinde bina gibi yapılar varsa kişi bedeli tespit etme ve bedelini alma davasını uzmanlarca açabilir. Yalnızca kişinin tapuya sahip olması gerekmektedir. Tapu sahibi hiçbir engel olmaksızın dava açabilmekte, hakkını koruyabilmektedir. Kamu davaları konusunda işinde uzman avukatlarla dava haklı olan vatandaşın lehine sonuçlanabilir.
Kamulaştırma Türleri Nelerdir?
Kamulaştırma türleri iki şekilde gerçekleştirilen işlemlerdir. İlki Olağan Kamulaştırma yöntemidir. Hukuki şartlara göre gerçekleşmektedir. İkinci olarak da İstisnai Kamulaştırma yöntemidir. İstisnai Kamulaştırma yöntemleri de Kısmen Kamulaştırma, Trampa Yoluyla Kamulaştırma ve Acele Kamulaştırma olarak üç farklı seçeneğe ayrılmaktadır.
Kısmen Kamulaştırma: Kamulaştırma türleri arasında yer alan kısmi kamulaştırma taşınmazın bir kısmının kamulaştırılacağı anlamına gelmektedir. Örneğin yol yapılırken arsanın sadece bir kısmının alınması kısmi kamulaştırma olarak görülmektedir. Eğer gerçekleşen bu kısmi kamulaştırma esnasında geriye kalan bölgenin değeri düşerse, mal sahibi kişi zarara uğrarsa bedel ödenirken bu zarar da verilmektedir. Kişi mağdur edilmemektedir. Kişi geriye kalan kısmında kamulaştırılmasını talep edebilmektedir. Bu sayede toplu bir bedel ödeneği alabilir. Ancak mutlaka otuz gün içerisinde bu talepte bulunulmalıdır.
Trampa Yoluyla Kamulaştırma: Bu kamulaştırma türü de vatandaşın rızasıyla gerçekleştirilmektedir. Kamu yararı gereğince kamulaştırılacak olan taşınmaz, eğer kişinin de isteği varsa devletin bünyesinde bulunan başka bir taşınmazla takas edilebilmektedir. Kişi bedel tazmini yerine bu yolu da talep edebilir.
Acele Kamulaştırma: Kamu yararına olduğu düşünülen taşınmazlar devlet tarafından işleme tutulmaktadır. İşlem prosedürleri daha sonra gerçekleştirilmektedir.
Bütün kamulaştırma yöntemleri içerisinde vatandaşın belli başlı dava açma hakkı bulunmaktadır. Vatandaşların herhangi şekilde mağduriyet yaşamaması konusunda uzman avukatlardan yardım alınmalıdır.
Kamulaştırma İşlemleri Hangi Adımlarda İşlemektedir?
Olağan kamulaştırma işlemleri birtakım kurallar çerçevesinde ilerler.
- Kamulaştırma yapılacak olan taşınmaz hakkında kamu yararı bilirkişiler tarafından alınır ve onaylatılır. Kamu yararı onandıktan sonra süreç tam anlamıyla başlamış olmaktadır.
- Kamulaştırmayı gerçekleştirecek devlet idaresi taşınmaz hakkında genel inceleme gerçekleştirmektedir. Sınır, cins, yüz ölçüm içeren planlar yapılır ve uzmanlar tarafından yaptırılır.
- Kamulaştırma gerçekleştirilecek olan malın sahiplerinin tapu bilgileri, adresleri, nüfus ve vergi kayıtları alınmaktadır.
- Kamulaştırma gerçekleştirilecek olan taşınmazın bedeli yetkililerce belirlenmektedir. Eğer bedel konusunda yer sahibinin itirazı varsa dava açarak arttırabilir. Kıymet Takdir Komisyonu bedeli belirler, itiraz durumunda Asliye Hukuk Mahkemesi davaları açılmaktadır.
- Bedel kesin olarak belirlendikten sonra da fiyat üzerinde uzlaşma sağlanmaktadır. Ücret tam anlamıyla kesinleştikten sonrada mal sahibine direkt ya da taksitle ödeneceği belirtilmektedir.
- Eğer mal sahibi Trampa isterse bu dileği de uygulanabilir.
- Anlaşma son haliyle incelenir ve imzalanır. İmzalanma işlemleri gerçekleştikten sonra kırk beş gün içerisinde bedel ödenmeye hazır hale gelir.
Kamulaştırma işlemleri çeşitleriyle birlikte bu şekilde gerçekleştirilmektedir. Vatandaşların aklında herhangi bir soru işareti varsa, mağdur olduklarını düşünüyorsa, bedel konusunda itirazları varsa en iyi kamulaştırma avukatı bularak dava açabilir. Kamulaştırmaya itirazın yanında kişi malvarlığının kamulaştırılması konusunda da dava açabilir. Tüm idari, hukuki işlemlerde Avukat Mehmet Ali Helvacı ile en doğru şekilde, hukuk çerçevesi üzerinde istişare yapılabilir.
İlginizi Çekebilir;
“Hukuk Kuralları Çerçevesinde Kamu Davaları” üzerine 4 yorum