Bir idari dava türü olan tam yargı davası; idari birim yahut idarecinin bir eyleminden dolayı kişinin zarar uğraması sebebiyle açtığı davadır. Yani tam yargı davası nedir dediğinizde; maddi ve manevi zararın tazmin edilmesi maksadıyla açılan bir dava olduğunu söyleyebiliriz. Dava edilen idaredir.
Tam Yargı Davası Şartları Nelerdir?
Tam yargı davası nedir, nasıl açılır ve koşulları nelerdir? Bir davanın idari olması ve tam yargı kapsamında açılabilmesi için belirli koşullar içermesi gereklidir. Tam yargı davasının şartları şöyledir;
- En temelde bir hakkın ihlal edilmiş olması gereklidir. Tam yargı davası açılması ve bu davadan tazminat edinilmesi için konunun idari olması gereklidir. Kişi hakkı ya da haklarının çeşitli idarelerce ihlal edilmesinden ötürü doğan maddi ve manevi tazminat hakkının, mahkemece görülmesidir. Bu kapsama giren davalar, mahkeme tarafından değerlendirilip, ilgili sonuca bağlanır.
- Tam yargı davasında idareye başvuru zorunluluğu bulunuyor. İşlem ya da eylemin sebep olduğu hak ihlallerinde, bu ihlali yapan idareye öncelikle başvuru yapılması ve doğrudan hak isteminde bulunulması gerekiyor. İdarenin hak ihlalinden haberdar olması ve sorunu çözmeye yaklaşması gereklidir. Şayet idare ve kişi arasında konu çözülemiyor ise o şekilde mahkemeye başvurulmalıdır.
- İdari başvurusu sonucunda; idare hak ihlalini tazmin etmiyor veya reddediyor ise mahkemeye başvurulabilir. 60 gün içerisinde başvuru yapan kişiye olumlu bir dönüş yapılmamış ise dava açılabilir.
Bu tür davalarda hakkın aranması için idari mahkemelere başvurulması gerekiyor. Kişi hak tazmini için öncelikle adli mahkemeye başvurmuş ise sonraki davasından önce idareye başvuru yapmak zorunda değildir. Doğrudan dava açma hakkına sahiptir.
Tam Yargı Davası Nelerden Kaynaklanır?
Tam yargı davası nasıl açılır ve tam yargı davası hangi mahkemeye açılır hususlarında, davanın türüne ve içeriğine göre işlem yapılacağı belirtilir. Tam yardı davasının çeşitleri şöyledir;
- Tazminat Davası Niteliğinde Tam Yargı Davası
İdari Mahkemeye başvuru yapılarak açılan, kişinin idare tarafından zarara uğratıldığı hallerde konu edilen dava türüdür. Maddi ve manevi tazminat davası açılır. İdari işlem ve eylem nedeniyle zararın giderilmesinin sağlandığı tam yargı davası türüdür.
- İstirdat Davası Niteliğinde Tam Yargı Davası
Geri alma olarak nitelendirilen istirdat, idarenin haksız ve hukuksuz biçimde hesabına para geçirmesi nedeniyle görülen dava türleridir. Herhangi bir malvarlığı veya parasal değerin, hukuk dışı biçimde hesaba aktarılmış olması istirdat davası niteliğinde tam yargı davasıdır.
- Vergi Davası Niteliğinde Tam Yargı Davası
Vergi mükellefleri tarafından açılan dava türleridir. Ödenen verginin miktar ve esası baz alınarak, yanlış veya hukuksuz hesaplanıp tahsil edilmesi durumunda, kişinin zarara uğramasını konu eden bir dava türüdür. Vergi mahkemelerine başvuru yapılarak açılan tam yargı davası türünde, kapsamında göre iptal davası veya tam yargı olarak işlenmektedir.
- İdari Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davası
İdare tarafından açılan ve sözleşmelere bağlı görülen dava türleridir. Sözleşmede idarenin hakim olduğu dava türlerinde, sözleşme kapsamlarının uygulanması ve uygulama esnasında oluşan uyuşmazlıkların giderilmesi nedeniyle idarece açılan davaları konu eder.
Ancak idari sözleşmenin yapılmasından önceki doğan zararlarda, sözleşme esaslarına değil işlemin hukuki kapsamında bakılarak değerlendirme yapılır.
Tam Yargı Davası Kime Karşı Açılır?
Tam yargı davası nedir, nasıl ve kime karşı açılır hususlarında, İdari Mahkemece belirlenen kapsamların incelenmesi gereklidir. Bu tür davalarda davalı idaredir. İdari işlemlerin ve eylemlerin neden olduğu zararlar ve ihlaller nedeniyle açılan dava türleridir. Dolayısıyla tam yargı davası daima idareye karşı açılır.
İdari sözleşmelere bağlı olarak açılan tam yargı davalarında ise davalı; gerçek kişiler yahut tüzel kişiler olabilir. Sözleşme öncesinde yapılan davalarda idari yargı kapsamları aranır. Açılan davalarda davalının yanlış gösterilmesi gibi durumlarda değerlendirme yapılarak mahkemece hata düzeltilir.
Tam yargı davasını açabilen kişiler ise; idarenin işlem ve eylemlerinden dolayı zarara uğrayan kişilerdir. Menfaati ihlal edilen kişiler idareyi dava edebilir. Kişisel hakları doğrudan ihlal edilen kişiler bu tür davaları açma hakkında sahiptir.
Tam yargı davası nasıl açılır hususunda ise; idari işlem ve eylemin özelliğine göre açılabileceği belirtilir. İdare Mahkemesi yanı sıra Danıştay, Vergi Mahkemesi gibi yargı organlarına başvuru yapılabilir. Tam yargı davalarını açmak için;
- Menfaati zarara uğrayan ve hakları ihlal edilen kişi, dava açma süresi dahilinde iptal davası açabilir. İdari eyleme karşı dava açma hakkı bulunuyor.
- Hakları ihlal edilen kişi iptal davası ve tam yargı davasını birlikte açabilir. İdari işleme karşı ve dava açma süresi içinde birlikte açılabilen dava türleridir.
- Hakları ihlal edilen kişi tarafından açılan ve karara bağlanan iptal davalarında, tebliğden 60 gün sonra tam yargı davası açılabilmektedir.
- Hakları ihlal edilen kişi icra davasının karara bağlanmasından sonra, dava açma süresi içinde tam yargı davası açma hakkına sahiptir.
2577 Sayılı Kanun ve 11. Maddede yer alan başvuru yolları dahilinde tam yagı davaları açılabilir.
Tam Yargı Davası Ne Kadar Sürer?
Tam yargı davası örnekleri incelenerek, dava süreleri hakkında bilgi edinilebilir. 2019 yılından bu yanan uygulanan 1 yıl süreci geçerlidir. Tam yargı davalarında hedef süre 365 olarak belirlenmiştir. İdari Mahkemece görülen tam yargı davalarının 1 yıl içerisinde sonuçlandırılması gerekiyor.
Sözleşmelere bağlı davalarda ise kiralama sözleşmesinden kaynaklı dava görülüyor ise davanın 330 gün içinde sonuca bağlanması gerekiyor. Özel kişilerin taraf olduğu dava türlerinde; tahliye ve ecri misil işlerinin bu süreçte çözülmesi ve karar bağlanması hedeflenmektedir.
Tam Yargı Davasında Miktar Belirtilmeli mi?
Tam yargı davasında miktar belirtilmelidir. İdarenin sorumluluğunda tazmin miktarı belirlenmesi, zararın gerçek boyutunun belirlenmesi ve hesaplanması konusunda oldukça önemlidir. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 3. maddesinin 2. fıkrasının (d) bendi, tam yargı davası dilekçelerinde uyuşmazlık konusu miktarın gösterilmesi zorunluluğunu belirtir.
Tam yargı davası zamanaşımı, 60 gün hedefinde sürdürülmektedir. Zarara uğrayan kişi öncelikle idareye başvuru yapar. Şayet 60 gün içinde zarar giderilmemiş ve idare tarafından reddedilmiş ise İdari Mahkeme’ye başvuru yapılarak dava açılabilir.
Ancak bazı özel durumlarda süre kapsamlarında opsiyon sağlanabilmektedir. Dolayısıyla bu tür durumlarda profesyonel danışmanlık almanız gerekir. Uzman avukatlardan hukuki destek alarak, idari dava açabilirsiniz.
Tam Yargı Davasında Ön Karar Nedir?
İdarenin işlem ve eylemlerinden kaynaklı zarara uğrayan kişinin açtığı davalarda, ön karar aşaması bulunuyor. Tam yargı davası özellikleri arasında bulunan ön karar, zarara uğrayan kişinin idareye başvuru yapmasıdır.
Tam yargı davasında ‘’ön karar’’ maddi ve manevi zararın tazmin edilmesi için kişinin önce idareye başvurmasında denir. 60 günlük süre boyunca idarenin yanıtı beklenir ve bu süreçte idare tazminat öder, zararı karşılar ise dava açılmasına gerek kalmaz.
Ön karar alınmadan yani idareye başvurmadan direkt olarak açılan davalarda idari yargı organları meşgul edilmesi sebebiyle “idari mercii tecavüzü” kararı verilir. Bu durumda dava, doğrudan idareye gönderilir.
Tam Yargı Davası Zaman Aşımı Ne Zaman Başlar?
İdareye hizmet kusuru nedeniyle tam yargı davası açılması için koşullara uygunluk gösterilmesi gerekiyor. Tam yargı davaları, idari birimlerin kusuru nedeni ile kişinin haklarının ihlal edilmesinden dolayı açılır. Ancak dava açılmadan önce idareye başvuru yapılması yani ön karar alınması gerekiyor.
İş ve eylemi nedeniyle hak ihlali yapan idare, maddi ve manevi zararı gidermeyi kabul ettiği takdirde dava açılmasına gerek olmadan tazmin edilir. Ancak 60 gün içinde idarenin kısmen veya tamamen reddetmesi durumunda; zarara uğrayan kişi İdari Mahkeme’ye başvuru yaparak tam yargı davası açabilir. Ancak 60 günü geçtiği takdirde zaman aşımına uğrayarak, dava açma süresi sonlandırılır.
Bazı özel durumlarda zamanaşımı süresi aşılabilmektedir. Kanun ve hükümlere göre dava açma ve ön karar sürecinden faydalanmak için alanında uzman avukatlar ile çözüm sağlamanız önerilir.
İlginizi Çekebilir;
https://mehmetalihelvaci.av.tr/mahkeme-harc-hesaplama-sureci-nasil-tamamlanir.html
https://mehmetalihelvaci.av.tr/tazminat-davasi.html
https://mehmetalihelvaci.av.tr/cinardere-mahallesi-is-kazasi-avukati.html
https://mehmetalihelvaci.av.tr/basibuyuk-mahallesi-is-kazasi-avukati.html