Bir idari dava türü olan tam yargı davası; idari birim yahut idarecinin bir eyleminden dolayı kişinin zarar uğraması sebebiyle açtığı davadır. Yani tam yargı davası nedir dediğinizde; maddi ve manevi zararın tazmin edilmesi maksadıyla açılan bir dava olduğunu söyleyebiliriz. Dava edilen idaredir.
Tam Yargı Davası Şartları Nelerdir?
Tam yargı davası nedir, nasıl açılır ve koşulları nelerdir? Bir davanın idari olması ve tam yargı kapsamında açılabilmesi için belirli koşullar içermesi gereklidir. Tam yargı davasının şartları şöyledir;
- En temelde bir hakkın ihlal edilmiş olması gereklidir. Tam yargı davası açılması ve bu davadan tazminat edinilmesi için konunun idari olması gereklidir. Kişi hakkı ya da haklarının çeşitli idarelerce ihlal edilmesinden ötürü doğan maddi ve manevi tazminat hakkının, mahkemece görülmesidir. Bu kapsama giren davalar, mahkeme tarafından değerlendirilip, ilgili sonuca bağlanır.
- Tam yargı davasında idareye başvuru zorunluluğu bulunmaktadır. İşlem ya da eylemin sebep olduğu hak ihlallerinde, bu ihlali yapan idareye öncelikle başvuru yapılması ve doğrudan hak isteminde bulunulması gerekiyor. İdarenin hak ihlalinden haberdar olması ve sorunu çözmeye yaklaşması gereklidir. Şayet idare ve kişi arasında konu çözülemiyor ise o şekilde mahkemeye başvurulmalıdır.
- İdari başvurusu sonucunda; idare hak ihlalini tazmin etmiyor veya reddediyor ise mahkemeye başvurulabilir. 60 gün içerisinde başvuru yapan kişiye olumlu bir dönüş yapılmamış ise dava açılmaktadır.
Bu tür davalarda hakkın aranması için idari mahkemelere başvurulması gerekiyor. Kişi hak tazmini için öncelikle adli mahkemeye başvurmuş ise sonraki davasından önce idareye başvuru yapmak zorunda değildir. Doğrudan dava açma hakkına sahiptir.
Tam Yargı Davası Nelerden Kaynaklanır?
Davası nasıl açılmaktadır ve tam yargı davası hangi mahkemeye açılır hususlarında, davanın türüne ve içeriğine göre işlem yapıldığı belirtilir. Tam yardı davasının çeşitleri şöyledir;
- Tazminat Davası Niteliğinde Tam Yargı Davası
İdari Mahkemeye başvuru yapılarak açılan, kişinin idare tarafından zarara uğratıldığı hallerde konu edilen dava türüdür. Maddi ve manevi tazminat davası açılmaktadır. İdari işlem ve eylem nedeniyle zararın giderilmesinin sağlandığı tam yargı davası türüdür.
- İstirdat Davası Niteliğinde Tam Yargı Davası
Geri alma olarak nitelendirilen istirdat, idarenin haksız ve hukuksuz biçimde hesabına para geçirmesi nedeniyle görülen dava türleridir. Herhangi bir malvarlığı veya parasal değerin, hukuk dışı biçimde hesaba aktarılması istirdat davası niteliğinde tam yargı davasıdır.
- Vergi Davası Niteliğinde Tam Yargı Davası
Vergi mükellefleri tarafından açılan dava türleridir. Ödenen verginin miktar ve esası baz alınarak, yanlış veya hukuksuz hesaplanıp tahsil edilmesi durumunda, kişinin zarara uğramasını konu eden bir dava türüdür. Vergi mahkemelerine başvuru yapılarak açılan tam yargı davası türünde, kapsamında göre iptal davası veya tam yargı olarak işlenmektedir.
- İdari Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davası
İdare tarafından açılan ve sözleşmelere bağlı görülen dava türleridir. Sözleşmede idarenin hakim olduğu dava türlerinde, sözleşme kapsamlarının uygulanması ve uygulama esnasında oluşan uyuşmazlıkların giderilmesi nedeniyle idarece açılan davaları konu eder.
Ancak idari sözleşmenin yapılmasından önceki doğan zararlarda, sözleşme esaslarına değil işlemin hukuki kapsamında bakılarak değerlendirme yapılmaktadır.
Tam Yargı Davası Kime Karşı Açılır?
Tam yargı davası nedir, nasıl ve kime karşı açılır hususlarında, İdari Mahkemece belirlenen kapsamların incelenmesi gereklidir. Bu tür davalarda davalı idaredir. İdari işlemlerin ve eylemlerin neden olduğu zararlar ve ihlaller nedeniyle açılan dava türleridir. Dolayısıyla tam yargı davası daima idareye karşı açılmaktadır.
İdari sözleşmelere bağlı olarak açılan tam yargı davalarında ise davalı; gerçek kişiler yahut tüzel kişiler olmaktadır. Sözleşme öncesinde yapılan davalarda idari yargı kapsamları aranmaktadır. Açılan davalarda davalının yanlış gösterilmesi gibi durumlarda değerlendirme yapılarak mahkemece hata düzeltilmektedir.
Tam yargı davasını açabilen kişiler ise; idarenin işlem ve eylemlerinden dolayı zarara uğrayan kişilerdir. Menfaati ihlal edilen kişiler idareyi dava eder. Kişisel hakları doğrudan ihlal edilen kişiler bu tür davaları açma hakkında sahiptir.
Tam yargı davası nasıl açılır hususunda ise; idari işlem ve eylemin özelliğine göre açılan belirtilmektedir. İdare Mahkemesi yanı sıra Danıştay, Vergi Mahkemesi gibi yargı organlarına başvuru yapılmaktadır. Tam yargı davalarını açmak için;
- Menfaati zarara uğrayan ve hakları ihlal edilen kişi, dava açma süresi dahilinde iptal davası açmaktadır. İdari eyleme karşı dava açma hakkı bulunmaktadır.
- Hakları ihlal edilen kişi iptal davası ve tam yargı davasını birlikte açmaktadır. Ayrıca idari işleme karşı ve dava açma süresi içinde birlikte açılabilen dava türleridir.
- Hakları ihlal edilen kişi tarafından açılan ve karara bağlanan iptal davalarında, tebliğden 60 gün sonra tam yargı davası açılabilmektedir.
- Hakları ihlal edilen kişi icra davasının karara bağlanmasından sonra, dava açma süresi içinde tam yargı davası açma hakkına sahiptir.
2577 Sayılı Kanun ve 11. Maddede yer alan başvuru yolları dahilinde tam yagı davaları açılmaktadır.
Tam Yargı Davası Ne Kadar Sürer?
Tam yargı davası örnekleri incelenerek, dava süreleri hakkında bilgi edinilmektedir. 2019 yılından bu yanan uygulanan 1 yıl süreci geçerlidir. Tam yargı davalarında hedef süre 365 olarak belirlenmiştir. Ayrıca idari Mahkemece görülen tam yargı davalarının 1 yıl içerisinde sonuçlandırılması gerekiyor.
Sözleşmelere bağlı davalarda ise kiralama sözleşmesinden kaynaklı dava görüldüğünde ise davanın 330 gün içinde sonuca bağlanması gerekmektedir. Özel kişilerin taraf olduğu dava türlerinde; tahliye ve ecri misil işlerinin bu süreçte çözülmesi ve karar bağlanması hedeflenmektedir.
Tam Yargı Davasında Miktar Belirtilmeli mi?
Tam yargı davasında miktar belirtilmelidir. İdarenin sorumluluğunda tazmin miktarı belirlenmesi, zararın gerçek boyutunun belirlenmesi ve hesaplanması konusunda oldukça önemlidir. Ayrıca 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 3. maddesinin 2. fıkrasının (d) bendi, tam yargı davası dilekçelerinde uyuşmazlık konusu miktarın gösterilmesi zorunluluğunu belirtir.
Tam yargı davası zamanaşımı, 60 gün hedefinde sürdürülmektedir. Ayrıca zarara uğrayan kişi öncelikle idareye başvuru yapar. Şayet 60 gün içinde zarar giderilmemiş ve idare tarafından reddedilmişse İdari Mahkeme’ye başvuru yapılarak dava açılmaktadır.
Ancak bazı özel durumlarda süre kapsamlarında opsiyon sağlanabilmektedir. Dolayısıyla bu tür durumlarda profesyonel danışmanlık almanız gerekir. Uzman avukatlardan hukuki destek alarak, idari dava açabilirsiniz.
Tam Yargı Davasında Ön Karar Nedir?
İdarenin işlem ve eylemlerinden kaynaklı zarara uğrayan kişinin açtığı davalarda, ön karar aşaması bulunmaktadır. Tam yargı davası özellikleri arasında bulunan ön karar, zarara uğrayan kişinin idareye başvuru yapmasıdır.
Kişinin önce idareye başvurmasında denir. 60 günlük süre boyunca idarenin yanıtı beklenmektedir ve bu süreçte idare tazminat öder. Zararı karşılar ise dava açılmasına gerek kalmaz.
Açılan davalarda idari yargı organları meşgul edilmesi sebebiyle “idari mercii tecavüzü” kararı verilmektedir. Bu durumda dava, doğrudan idareye gönderilmektedir.
Tam Yargı Davası Zaman Aşımı Ne Zaman Başlar?
İdareye hizmet kusuru nedeniyle tam yargı davası açılması için koşullara uygunluk gösterilmesi gerekiyor. Tam yargı davaları, idari birimlerin kusuru nedeni ile kişinin haklarının ihlal edilmesinden dolayı açılmaktadır. Ancak dava açılmadan önce idareye başvuru yapılması yani ön karar alınması gerekmektedir.
Maddi ve manevi zararı gidermeyi kabul ettiği takdirde dava açılmasına gerek olmadan tazmin edilmektedir. Ancak zarara uğrayan kişi İdari Mahkeme’ye başvuru yaparak tam yargı davası açmaktadır. Ancak 60 günü geçtiği takdirde zaman aşımına uğrayarak, dava açma süresi sonlandırılmaktadır.
Bazı özel durumlarda zamanaşımı süresi aşılabilmektedir. Ayrıca alanında uzman avukatlar ile çözüm sağlamanız önerilmektedir.
İlginizi Çekebilir;
https://mehmetalihelvaci.av.tr/mahkeme-harc-hesaplama-sureci-nasil-tamamlanir.html
https://mehmetalihelvaci.av.tr/tazminat-davasi.html
https://mehmetalihelvaci.av.tr/cinardere-mahallesi-is-kazasi-avukati.html
https://mehmetalihelvaci.av.tr/basibuyuk-mahallesi-is-kazasi-avukati.html