Hayatta olan veya olmayan bir kişinin kendi isteği dışında herhangi bir organının veya bir dokusunun yasal olmayan şekillerde alınıp ticari amaçla satılması, kullanılması organ ve doku ticareti suçu ve cezası için durum teşkil edecektir.
Organ ve Doku Ticareti Suçunun Kapsamı
Hayatta olan insanlardan sadece böbrek ve karaciğer alınabilmektedir. Ölen kişilerden ise daha geniş yelpazede, yani böbrek, pankreas, karaciğer, kalp kapakçığı, kornea hatta yüz nakli bile yapılabilmektedir. Organ haricinde doku da alınmaktadır fakat hem organın hem dokunun yasal olmayan yollarla alındığı takdirde TCK91/92/93 maddeleri gereğince yasal işlemler yapılmaktadır.
Organ ve Doku Ticareti Suçu ile İlgili Maddeler
Organ ve doku ticareti suçu ve cezası için ceza kanunu, ticareti uygulayan ve satışı gerçekleştiren kişiler için farklı şekilde oluşturulmuştur. Organ ve doku ticareti suçu ve cezasının şekli şöyle açıklanabilir. Kişi hayatta olsun veya olmasın doku veya organının alınması suç teşkil eder. 18 yaşını doldurmayan hiç kimseden organ veya doku alınamaz. 18 yaşından büyükler için ise en az 2 tanık ile imzalı onayı olmak şartı ile doktor onayı ile alınabilir.Suç teşkil etmesi halinde sadece doku ise 2-5 yıl, organ için 5-9 yıla kadar hapis cezası uygulanır (TCK 91/1).
Eğer bir kişi vefatından önce organ ve doku bağışı yapmak istediğini vasiyetinde bildirmemiş ise, eşi, 18 yaşından büyük çocukları veya herhangi bir yakınının onayı ile alınabiir. Herhangi bir vasiyet yoksa sadece kornea gibi vücut bütünlüğünü bozmayacak şekilde alınan dokular nakil için kullanılabilir. Fakat vefat eden kişi vefatından önce organ bağışına izin vermemişse hiçbir şekilde hiçbir organı veya dokusu kullanılamaz. Ağır trafik kazası, deprem gibi durumlarda vücut bütünlüğü bozulmuş olarak vefat eden kişiler için vasiyet yada onay alınmaksızın eğer acil bir durum varsa hekim onayı ile organ veya doku alınabilmektedir. Bu durumda ölen kişi için otopsi işlemi organ nakli işlemi bitirildikten sonra tamamlanır ve ilgili evraklara işlenir. Onayın olmadığı durumlarda suç teşkil eder ve 1 yıla kadar hapis cezası uygulanır (TCK91/2).
Organ ve dokunun satılıyor olması veya ödemeye söz konusu olması da cezai yaptırıma dahildir. Satan, aracılık eden kişilere ise 5-9 yıl arası hapis cezası uygulanır. (TCK91/3).
Organ ve doku ticareti suçu ve cezası maddelerinden bir diğerine göre bu ticareti yapan eğer bir grup ise örgüt kurma, dahil olma ve yönetme suçu da eklenerek ceza ağırlaştırılacaktır (TCK91/4).
Yasa dışı yollarla elde edilen doku veya organların başka birine aktarılması suç teşkil etmektedir (TCK91/5).
Organ ticareti yapıldığına dair ilan vermek suçtur (TCK91/6). Organ ve doku ticaretini bir şirketin yapması da suç teşkil eder (TCK91/7).
İlk maddeye bağlı olarak mağdur vefat ederse kasten ölüme sebep olma suçu teşkil etmiş olacaktır, dolayısıyla buna göre hüküm uygulanır (TCK91/8).
Organ ve Doku Ticareti Suçunda Pişmanlık
Organ ve doku ticareti suçu ve cezasında etkin pişmanlıktan faydalanma söz konusu olabilir. Fakat bu sadece organlarını satan kişiyi kapsamaktadır. Ticreti yapan kişilerin tutuklanmasına yardımcı olacak bilgiler vermesi takdirinde hakim insiyatifiyle ceza almama ihtimali de bulunmaktadır.(TCK92)
İlginizi Çekebilir;
Bozulmuş veya Değiştirilmiş Gıda veya İlaçların Ticareti Suçu
Meskeniyet İddiası Sayesinde Haciz Durdurma
İnsan Üzerinde Deney Suçu Ve Cezası